AI zorgt voor tweedeling in het mkb: de helft van de ondernemers worstelt met praktische toepassingen 

Het gebruik van kunstmatige intelligentie door het Nederlandse mkb is in een jaar tijd vervijfvoudigd. Toch worstelt de helft van de ondernemers met de vraag hoe AI écht toe te passen. ‘AI is een tool, het moet geen doel zijn’, zegt Joep Hoeks, Chief Product Officer bij Exact. ‘De uitdaging zit niet in ideeën, maar in de uitvoering.’ 

De cijfers lijken spectaculair: in één jaar tijd vervijfvoudigde het gebruik van kunstmatige intelligentie door mkb-bedrijven van 6 naar 33 procent. Toch tekent de nieuwe Exact MKB Barometer een genuanceerder beeld. Want ondanks die explosieve groei blijft de helft van alle ondernemers huiverig voor AI-gebruik. ‘Er is zeker een enorme sprong gemaakt’, bevestigt Joep Hoeks, Chief Product Officer bij Exact. ‘Maar er zijn ook nog veel bedrijven die worstelen met de vraag hoe ze het kunnen inzetten.’ Die tweedeling wordt versterkt door wat Hoeks de ‘implementatie-uitdaging’ noemt: ‘Er zijn duizend-en-een ideeën voor AI-toepassingen, maar hoe je het laat landen in processen en gaat gebruiken, dat is de crux.’ 

Het gevolg: AI wordt vooral gebruikt voor praktische zaken zoals het schrijven van marketingteksten en maken van beeld, maar nog niet om bedrijven fundamenteel te moderniseren. 

Middelgrote bedrijven trekken de kar  

De AI-adoptie verloopt ongelijk over bedrijfsgroottes. Middelgrote mkb-bedrijven (50-250 medewerkers) gebruiken significant vaker AI dan kleinere: 42 procent versus 28 procent. Dat verschil is verklaarbaar. Middelgrote bedrijven hebben vaker de middelen om te experimenteren met nieuwe technologieën en beschikken over meer interne capaciteit om toepassingen structureel te integreren in hun processen. ‘Ze hebben net wat meer budget en slagkracht dan kleinere bedrijven’, zegt Hoeks. ‘Daarmee zijn ze eerder in staat om AI niet alleen uit te proberen, maar ook echt te implementeren.’ Ook tussen sectoren bestaan opvallende verschillen. In de accountancy en zakelijke dienstverlening neemt AI sneller vlucht dan in traditionele sectoren, zoals bouw en industrie. Hoeks verwacht wel dat kleinere bedrijven een inhaalslag zullen maken. ‘En daar ligt een mooie taak voor softwarebedrijven, om hen te faciliteren AI structureel in te zetten.’ 

Bouwen aan vertrouwen 

Om kleinere bedrijven hiermee te helpen, doelt Hoeks vooral op naadloze integratie. ‘Softwarebedrijven moeten AI inbouwen in bestaande processen die ondernemers dagelijks gebruiken, zodat AI vanzelf onderdeel wordt van hun workflow. Het is daarbij belangrijk dat softwareontwikkelaars transparant zijn: breek die AI-blackbox open en laat aan andere ontwikkelaars en gebruikers zien wat werkt en wat niet. Met AI is het letterlijk bouwen aan vertrouwen, want het vertrouwen dat gebruikers in de software hebben, bepaalt uiteindelijk hoeveel taken je kunt automatiseren. Of anders gezegd: hoe autonoom je een systeem kunt laten handelen.’ 

Belangrijk, want uit de MKB Barometer blijkt ook dat de helft van alle mkb’ers nog huiverig is voor AI-gebruik – een voorzichtigheid die volgens Hoeks deels terecht is. Tegelijk ziet hij ook bedrijven die te zorgeloos omgaan met AI. ‘Je gaat niet al je bedrijfsgegevens in een AI-tool zetten waar de data wordt getraind’, waarschuwt hij. ‘Wees voorzichtig waar en hoe je AI gebruikt.’ 

Mensgericht ontwikkelen 

Exact hanteert dan ook drie principes bij de ontwikkeling van AI-features. ‘Innovatief is het eerste principe. Dat betekent experimenteren, met nieuwe toepassingen en nieuwe taalmodellen’, vertelt Joep. ‘Maar voor we die features op de markt brengen, moeten we zeker weten dat ze goed zijn. Dat brengt me direct bij het tweede principe: betrouwbaarheid. Want we hebben de gegevens van honderdduizenden bedrijven in beheer. Bovendien werken we in een omgeving waar de accuraatheid van financiële gegevens heel belangrijk is. De boekhouding kan niet “maar een beetje kloppen”. Kortom: AI-features die we naar de markt brengen moeten honderd procent betrouwbaar zijn. En het laatste principe, mensgericht, dat is echt waar wij voor staan. Wij vinden het belangrijk dat gebruikers zelf de regie houden bij het gebruik van onze software. Gebruikers kunnen de diverse functionaliteiten dan ook zelf in- of uitschakelen en daarmee de mate van automatisering aanpassen. Anders gezegd: wij zien AI als een waardevolle aanvulling op menselijk werk en niet als vervanging.’ 

Durf te experimenteren  

Die mensgerichte benadering past perfect bij de realiteit van het mkb. Het staat onder enorme druk door personeelstekorten – de helft heeft vacatures openstaan – en stijgende kosten. 94 procent vindt dat hun bedrijf onvoldoende geautomatiseerd is. ‘Je ziet ook in de MKB Barometer dat bedrijven heel erg aan het kijken zijn hoe ze efficiënter kunnen worden’, aldus Hoeks. ‘AI kan helpen, maar je moet het borgen in het proces.’ 

Om die efficiëntie te realiseren wordt data steeds belangrijker als fundament. Tachtig procent van de mkb’ers wil graag meer sturen op data, maar 42 procent weet niet goed hoe ze daarmee kunnen beginnen. ‘AI is een tool, het moet geen doel zijn’, benadrukt Hoeks. Hij pleit voor een praktische aanpak: experimenteren, leren en niet alles tegelijk willen.  

Die experimenteermentaliteit is cruciaal, want binnen vijf jaar verwacht Hoeks een fundamentele verandering in de manier van werken en naar software die proactiever meedenkt en nog meer met gebruikers interacteert. Denk ook aan meer spraakgestuurd werken. ‘Je vertelt een verhaal bij een klant en de software maakt vervolgens automatisch een samenvatting van het gesprek en creëert ook meteen alle vervolgtaken.’ 

Begin bij het probleem 

AI heeft in het mkb de experimenteerfase verlaten, maar de echte uitdaging begint nu pas. Wie wil profiteren van de mogelijkheden, moet verder kijken dan losse tools of hypegedreven toepassingen. ‘Begin bij je probleem, niet bij de technologie’, adviseert Hoeks. ‘Bedenk welk knelpunt je wilt oplossen en hoe AI daarin kan ondersteunen – en zorg er vervolgens voor dat het écht onderdeel wordt van je proces.’